ιώ

I

Μυθολογικό πρόσωπο.Κόρη του Ινάχου, βασιλιά του Άργους, και της Μελίας (άλλες παραλλαγές του μύθου τής δίνουν διαφορετική καταγωγή). Την ερωτεύτηκε ο Δίας, ο οποίος τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα, για να παραπλανήσει την Ήρα. Η τελευταία όμως θέλοντας να εμποδίσει, με κάθε τρόπο, τις συναντήσεις των δύο εραστών, εξαπέλυσε εναντίον της Ι. τον Οίστρο, ο οποίος την καταδίωκε συνεχώς. Έπειτα από πολλές περιπλανήσεις η Ι. έφτασε στην Αίγυπτο, όπου ο Δίας της έδωσε και πάλι ανθρώπινη μορφή. Καρπός της ένωσής τους ήταν ο Έπαφος, ο μετέπειτα βασιλιάς της χώρας (ο Ηρόδοτος τον ταυτίζει με τον Άπι, τον θεϊκό ταύρο των Αιγυπτίων). Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν πολλές παραλλαγές του μύθου της I. και διάφορα τοπωνύμια (Ιόνιο πέλαγος, Βόσπορος), τα οποία συσχέτιζαν με την περιπλάνηση της I. μέχρι να φτάσει στην Αίγυπτο.

«Η Ιώ φτάνει στην Αίγυπτο», νωπογραφία της Πομπηίας (Εθνικό Μουσείο, Νάπολη).

II

(Αστρον.). Ο πιο εσωτερικός από τους τέσσερις μεγάλους δορυφόρους του Δία, τον οποίο ανακάλυψε ο Γαλιλαίος το 1610. Έχει πάντα στραμμένη μόνο τη μία πλευρά του προς τον πλανήτη, καθώς περιστρέφεται μέσα στη μαγνητόσφαιρα του Δία σε απόσταση 422.000 χλμ. Η I. έχει διάμετρο 3.630 χλμ., εκκεντρότητα τροχιάς 0, ενώ έχει αποδειχθεί ότι υπάρχουν εκτεταμένα αποθέματα αλάτων στην επιφάνειά της. Ένα νέφος νατρίου που ανιχνεύτηκε φασματοσκοπικά στη γειτονική περιοχή της I. δημιουργήθηκε μάλλον από άτομα που απομακρύνθηκαν από την επιφάνειά της, εξαιτίας συγκρούσεων με ηλεκτρόνια και πρωτόνια υψηλών ενεργειών, προερχόμενα από τις ζώνες ακτινοβολίας του Δία. Το νέφος περιέχει επίσης θείο και κάλιο, ενώ ένα νέφος υδρογόνου, οξυγόνου και θείου περιβάλλει ολόκληρη την τροχιά της I. με τη μορφή σπείρας. Παλαιότερες φωτογραφίες που είχε πάρει το διαστημικό όχημα Voyager Ι έδειξαν ότι η επιφάνεια της I. δεν έχει κρατήρες που οφείλονται στην πτώση μετεωριτών. Η εξήγηση γι’ αυτό το φαινόμενο δόθηκε όταν ανακαλύφθηκε ότι υπάρχει στον δορυφόρο έντονη ηφαιστειακή δράση. Παρατηρήθηκε ότι τουλάχιστον οκτώ ενεργά ηφαίστεια εκτοξεύουν υλικό σε πολύ εκτεταμένη περιοχή του δορυφόρου, με αποτέλεσμα η επιφάνεια να αλλάζει συνεχώς μορφή. Οι εκρήξεις των ηφαιστείων είναι πολύ πιθανό να αποτελούν τις πηγές του ιονισμένου θείου μέσα στο σπειροειδές νέφος της I. Από την αλληλεπίδραση μεταξύ της μαγνητόσφαιρας του Δία και της I., η οποία διαθέτει ιονόσφαιρα, δημιουργούνται από καιρό σε καιρό ηλεκτρικές εκκενώσεις, με αποτέλεσμα να εκπέμπονται ισχυρά ραδιοκύματα που ανιχνεύονται στη Γη. Η I. έχει μέγιστη θερμοκρασία πάνω στην επιφάνειά της 140°C, η πυκνότητά της είναι 3,5 φορές μεγαλύτερη από την πυκνότητα του νερού και η ανακλαστική της ικανότητα (albedo) είναι 0,61.

* * *

(I)

ἰῶ, -όω (Μ) [ιός IV]]

σκουριάζω.

————————

(II)

ἰώ και σπαν. ἰωά (Α)

επιφών. (κυρίως στα λυρικά μέρη τής τραγωδίας, συνήθως διπλό, σπανίως τριπλό) «ἰώ», «ἰώ ἰώ», «ἰώ ἰώ ἰώ» — ώ ώ, αλίμονο, αλίμονο

χρησιμοποιείται ιδίως για επίκληση βοήθειας και συχνά για έκφραση θλίψεως, παθημάτων κ.λπ.

σπάνιο στους πεζογράφους, προκειμένου για κάποιον ή κάποιους που αντιλέγουν, αντιδρούν («ἰώ, φασί τινες», Γαλ.)

πολλές φορές μαζί με άλλα επιφωνήματα («ἰώ ὤ ὤ», «ἰώ, ἰή», «ἔ ἔ ἰώ»).